İran: Nükleer müzakereler sona erdi, muahede süreci başladı

İran Meclisi Ulusal Güvenlik ve Dış Siyaset Komitesi Lider Yardımcısı Abbas Muktedayi, nükleer müzakerelerin sonuçlandığını ve muahede sürecinin başladığını söyledi.

İran devlet televizyonunun haberine nazaran, Mecliste nükleer müzakerelerin sonuçlarını ve mümkün bir nükleer muahedeyi kıymetlendirmek için basına kapalı özel toplantı yapıldı.

Toplantıda Ulusal Güvenlik Yüksek Kurulu Genel Sekreteri Ali Şemhani, Atom Gücü Kurumu Lideri ve Cumhurbaşkanı Yardımcısı Muhammed İslami, Dışişleri Bakanı Hüseyin Buyruk Abdullahiyan ile Dışişleri Bakan Yardımcısı ve Başmüzakereci Ali Bakıri üzere üst seviye isimler hazır bulundu.

Muhtemel bir mutabakatla ilgili milletvekillerinin sorularını yanıtlayan Abdullahiyan ile Bakıri, müzakere sürecine ait bir raporu da milletvekillerine sundu.

KAPALI KAPILAR ARKASINDA GÖRÜŞME

​​​​​​​Toplantıya ait açıklama yapan Meclis Ulusal Güvenlik Komitesi Ebulfazl Emuyi, son haftalarda nükleer müzakereler sürecinde ilerleme kaydedildiğini ve bu sebeple milletvekillerinin bilgilendirilmesi maksadıyla üst seviye hükümet yetkililerinin de iştirakiyle Mecliste kapalı kapılar arkasında değerli bir toplantı gerçekleştirildiğini belirtti.

Muhtemel bir muahede için kilit noktanın İran ulusunun ekonomik çıkarlarının garanti altına alınması olduğunu kaydeden Emuyi, “İran’ın dış ticaretinin önündeki mahzurlar ve petrol satışına yönelik yasa dışı kısıtlamalar kaldırılmalıdır. Vatandaşlarımızın ekonomik muhtaçlıklarını karşılamak için petrol satışlarından elde edilen kaynaklara da erişmeliyiz.” diye konuştu.

Emuyi, 2015’te varılan fakat ABD’nin tek taraflı çekildiği nükleer muahedeye işaret ederek, şöyle devam etti:

“Anlaşmanın eksikliklerinden biri de doğrulama konusuydu. İran’ın taahhütleri Ajans (Uluslararası Atom Gücü Ajansı) tarafından doğrulandı fakat öbür tarafın yaptırımları kaldırma taahhütleri doğrulanmadı. Bu yüzden hem yaptırımların kaldırıldığının doğrulanması için bir vakit çerçevesinin göz önünde bulundurulması hem de İran’ın yaptırımların kaldırıldığını doğrulayabilmesi için çeşitli tedbirler alınması gerekiyor.”

Meclis Ulusal Güvenlik Kurulu Lider Yardımcısı Abbas Muktedayi ise Nisan 2021’den bu yana devam eden müzakere sürecinin artık sona erdiğini söyledi.

Muktedayi, “Müzakereler sona erdi, muahede süreci ise devam ediyor. Toplantıda, İran’ın mutabakata ait siyasi kararını aldığı ABD’nin siyasi kararını vermesi gerektiği kararlaştırıldı.” dedi.

Toplantıya ait İran resmi haber ajansı IRNA’ya konuşan Meclis Toplumsal Kurulu Lider Vekili Veli İsmali ise “Sunulan rapor, mevcut müzakere heyetinin evvelki hükümetin müzakere heyetine kıyasla daha güçlü ve mantıklı bir müzakere süreci yürüttüğünü gösteriyor.” değerlendirmesinde bulundu.

İsmaili, “Müzakere heyetine tam yetki verildi. Varılacak olası bir mutabakatın Mecliste onaylanmasına gerek yok.” sözlerini kullandı.

İran’ın son mutabakat taslağına cevap verdiğini artık ABD’nin kararını beklediklerini söyleyen İsmaili, “İran’ın mutabakata ait sunduğu teklife gerçek kararla, uygun yanıtı vermeliler.” sözlerini kullandı.

NÜKLEER MUTABAKAT VE MÜZAKERE SÜRECİ

İran ile Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulunun (BMGK) daimi üyeleri ABD, Rusya, Çin, İngiltere ve Fransa ile Almanya (5+1) ortasında 2015’te yaptırımların kaldırılması karşılığında Tahran’ın nükleer faaliyetlerinin düzenlendiği ve kontrol altına alındığı bir muahede imzalanmıştı. Washington, eski Lider Donald Trump periyodunda, 2018’de muahededen tek taraflı çekilerek İran’a yine yaptırım uygulamaya başlayınca Tahran da mutabakattaki taahhütlerini kademeli olarak durdurmuş ve tekrar yüksek seviyede uranyum zenginleştirme faaliyetlerine başlamıştı.

Anlaşmanın tekrar uygulanmasını sağlama ve ABD’nin muahedeye dönüşü için Nisan 2021’den beri Avrupa Birliğinin (AB) koordinatörlüğünde Viyana’da yapılan müzakereler sonucunda ortaya çıkan sonuncu metin İran, ABD ve öteki iştirakçilere gönderilmişti. Tahran ve Washington idareleri de AB’nin sunduğu yeni tahlil tekliflerini olumlu karşıladıklarını ilan etmişti.

Washington, Tahran’ın mutabakattaki taahhütlerine geri dönmesini, İran ise mutabakattan ayrılan taraf olarak öncelikle ABD’nin muahedeye dönerek tüm yaptırımları kaldırmasını ve muahededen tekrar ayrılmayacağına dair teminat vermesini talep ediyor. İran ayrıyeten sonuncu mutabakat için nükleer programıyla ilgili memleketler arası “siyasi soruşturmaların” kapatılmasını istiyor.

Son olarak ABD’nin Wall Street Journal gazetesi, 11 Ağustos’ta ismi açıklanmayan Avrupalı diplomatlara dayandırdığı haberinde, AB’nin, görüşmelerdeki tıkanıklığı aşmak için İran’ın geçmişteki nükleer faaliyetlerine ait BM soruşturmasını kapatmayı amaçlayan bir öneriyi Tahran’a sunduğunu yazmıştı.

‘HER ZAMANKİNDEN DAHA YAKINIZ’ DEMİŞTİ

İran, müzakerelerin koordinatörü AB tarafından sunulan ve nükleer müzakerelerde son yol haritası olarak kabul edilen mutabakat taslağına ait görüşlerini dün AB’ye iletmişti.

İran müzakere heyetinin danışmanı Muhammed Marandi ise dün toplumsal medyadaki değerlendirmesinde, “Viyana’daki müzakerelerde tahlil bekleyen sorunların aşılmasının güç olmadığını ve nükleer mutabakata her zamankinden daha yakın olduklarını” belirtmişti.

ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price ise evvelki gün yaptığı açıklamada, metne cevap vereceklerini belirterek, “Kapsamlı Ortak Aksiyon Planı ile ahenk için karşılıklı bir getiri elde etmenin tek yolu, İran’ın muahede kapsamını aşan kabul edilemez taleplerden vazgeçmesi. Biz bu talepleri uzun vakittir ‘konu dışı’ olarak nitelendiriyoruz.” demişti.