İzmir’in Çeşme ilçesindeki Bağlararası’nda 2009-2019 yıllarındaki kazılarda elde edilen bulgular, 3 bin 500 yıl önce patlayan Santorini Volkanı’nın oluşturduğu tsunaminin Ege kıyılarında yarattığı yıkıma dair izler sunuyor.
Yaklaşık dört bin yıllık geçmişiyle Çeşme’nin en eski yerleşimi olan Bağlararası, Batı Anadolu’nun Tunç Çağı’na ait önemli bir liman kenti olarak önemli veriler barındırıyor.
Kültür ve Turizm Bakanlığı desteğiyle 2001 yılında başlayan kazılar, Ankara Üniversitesi Mustafa V. Koç Deniz Arkeolojisi Uygulama ve Araştırma Merkezi (ANKÜSAM) Müdürü Prof. Dr. Vasıf Şahoğlu tarafından 2019 yılına kadar yürütüldü.
“Tsunami kalıntısı arkeolojik yerleşim yeri içerisinde ilk kez tespit edildi”
ANKÜSAM Müdürü Prof. Dr. Şahoğlu, AA muhabirine, 2009-2019’da gerçekleştirilen kazılarda, tarih öncesi dönemlerde meydana gelen en büyük doğal afetlerden birinin izlerine ulaşıldığını söyledi.
Bağlararası’ndaki kazı çalışmalarında volkanik küle 2012, tsunami kalıntılarına 2013, tsunami kalıntıları arasındaki iskelete ise 2017 yılında ulaştıklarını anlatan Prof. Dr. Şahoğlu bulguların bilimsel analizlerinin 10 yıl sürdüğünü, sonuçların 2022’de Amerikan Ulusal Bilimler Akademisi dergisinde yayımlandığını kaydetti.
Şahoğlu Santorini Volkanı’nın yaklaşık 3 bin 500 yıl önce patlamasının insanlık tarihi açısından büyük bir olay olduğunu belirterek, “Santorini Volkanı, insanlık tarihinde meydana gelmiş ve izini çizgi halinde izleyebildiğimiz belki de tek doğa olayı. Yarattığı tahribat oldukça büyük çünkü patlama Akdeniz havzasının en yoğun yerleşim bölgelerinden birinde gerçekleşti. Bu felaket Minos uygarlığının deniz hakimiyetinin en dorukta olduğu dönemde meydana geldi.” diye konuştu.
Şahoğlu kazılarda ulaşılan volkanik kül tabakasının bilimsel açıdan büyük önem taşıdığını ifade ederek, “Santorini Volkanı patladığında gökyüzüne yükselen küller, Çeşme Bağlararası’ndaki kazı alanında bir çizgi halinde tespit edildi. Aynı kül tabakasına Mısır’daki bir kazıda da rastlanması binlerce yıllık insanlık tarihinde aynı ana bakabileceğimiz tek işareti oluşturuyor.” dedi.
Bağlararası’nda Santorini Volkanı’nın küllerine ve yarattığı tsunaminin kalıntılarına bir arada rastlandığını aktaran Şahoğlu, şöyle konuştu:
“Bağlararası’ndaki tsunami kalıntısı, dünyada bugüne kadar Santorini Volkanı’nın yarattığı tsunamilerin arkeolojik bir kazı alanında bulunduğu ilk yer. Volkanik kül daha önce jeolojik sondajlarda bulunmuştu ama tsunami kalıntısı arkeolojik yerleşim yeri içerisinde ilk kez tespit edildi. Bu doğa olayı yaşandığında Ege kıyılarındaki yerleşimlerde, binlerce kişinin hayatını kaybettiğini düşünmemiz gerekiyor. Çeşme Bağlararası, Santorini Adası’ndan 227 kilometre uzaklıkta olmasına rağmen tsunamiler o günkü yerleşimi tamamen yerle bir etmiş ve bir daha burada iskan yapılmamış. 3 bin 500 yıl önceden bugüne kadar, bu büyük doğal afet sırasında hayatını kaybeden hiçbir insanın izi bulunamamıştı. İlk kez 2017 yılındaki Çeşme kazılarımızda tsunami kalıntıları arasında yaklaşık 17 yaşlarında bir erkeğe ait bir iskelet bulduk.”
Felaketi anlatan arkeolojik bir parka dönüştürülmesi amaçlanıyor
Santorini Volkanı’nın hala aktif olduğunu kaydeden Şahoğlu, “Günümüzde tsunami denildiğinde çoğumuzun aklına Japonya veya Endonezya gibi bölgeler geliyor. Oysa tsunaminin en büyüğü ve tehlikelisi Ege’nin ortasında Santorini Adası’nda meydana gelmiş.” dedi.
Şahoğlu bölgenin yaşanan büyük felaketi anlatan arkeolojik bir parka dönüştürülmesi için, Kültür ve Turizm Bakanlığı ile çalışmalar yürütüldüğünü söyledi.
